ગુલઝારિલાલ નંદા ભારત ના વડાપ્રધાન

દિલ્હીમાં ડિફેન્સ કૉલોની પાસે એક મકાનમાલિકે ભાડું ન ચુકવતાં 94 વર્ષના વૃદ્ધને ભાડાના મકાનમાંથી ફેંકી દીધો હતો.
વૃદ્ધ વ્યક્તિ પાસે જૂની પથારી, કેટલાક એલ્યુમિનિયમના વાસણો, પ્લાસ્ટિકની ડોલ અને એક પ્યાલો વગેરે સિવાય ભાગ્યે જ કોઈ સામાન હતો. વૃદ્ધે માલિકને ભાડું ચૂકવવા માટે થોડો સમય આપવા વિનંતી કરી.
પડોશીઓને પણ વૃદ્ધા પર દયા આવી અને તેઓએ મકાનમાલિકને ભાડું ચૂકવવા માટે થોડો સમય આપવા સમજાવ્યા. મકાનમાલિકે અનિચ્છાએ તેને ભાડું ચૂકવવા માટે થોડો સમય આપ્યો.
વૃદ્ધે પોતાનો સામાન અંદર લીધો.
ત્યાંથી પસાર થતા એક પત્રકારે રોકાઈ ને આખું દ્રશ્ય જોયું. તેણે વિચાર્યું કે આ બાબત તેના અખબારમાં પ્રકાશિત કરવી ઉપયોગી થશે.
તેણે એક મથાળું પણ વિચાર્યું, “ક્રૂર મકાનમાલિક પૈસા માટે ભાડાના મકાનમાંથી વૃદ્ધને લાત મારી દે છે.” પછી તેણે કોઈ ને જાણ ન થાય એ રીતે જૂના ભાડુ આતની કેટલીક તસવીરો લીધી અને ભાડાના મકાનની કેટલીક તસવીરો પણ લીધી.
પત્રકારે જઈને તેના પ્રેસ માલિકને ઘટના વિશે જણાવ્યું. પ્રેસના માલિકે ચિત્રો જોયા અને ચોંકી ગયા. તેણે પત્રકારને પૂછ્યું, શું તે વૃદ્ધને ઓળખે છે.? પત્રકારે કહ્યું ના.
બીજા દિવસે અખબારના પહેલા પાના પર મોટા સમાચાર છપાયા. શીર્ષક હતું “ગુલઝારીલાલ નંદા, ભારતના ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાન, દુઃખી જીવન જીવતા”. સમાચારમાં આગળ લખવામાં આવ્યું કે કેવી રીતે પૂર્વ વડાપ્રધાન ભાડું ચૂકવવામાં અસમર્થ હતા અને કેવી રીતે તેમને ઘરની બહાર ફેંકી દેવામાં આવ્યા. એવી ટિપ્પણી કરવામાં આવી હતી કે આજકાલ નવાસવા રાજકારણીઓ પણ ખૂબ પૈસા કમાય છે. જ્યારે બે વખત પૂર્વ વડાપ્રધાન રહી ચૂકેલા અને લાંબા સમયથી કેન્દ્રીય મંત્રી પણ રહી ચૂકેલા વ્યક્તિ પાસે પોતાનું ઘર પણ નથી.
ખરેખર ગુલઝારીલાલ નંદાને રૂ. 500/- પ્રતિ મહિને ભથ્થું ઑફર થયેલું, પરંતુ તેમણે આ પૈસા એમ કહીને નકારી કાઢ્યા હતા કે તેઓ સ્વતંત્રતા સેનાનીઓના ભથ્થા માટે લડ્યા નથી. પાછળથી મિત્રોએ તેને એમ કહીને સ્વીકારવા દબાણ કર્યું કે તેની પાસે મૂળ કોઈ અન્યસ્ત્રોત નથી. આ પૈસાથી તે ભાડુ ચૂકવીને ગુજરાન ચલાવતા હતા.
બીજા દિવસે તત્કાલીન વડા પ્રધાને પ્રધાનો અને અધિકારીઓને વાહનોના કાફલા સાથે તેમના દિલ્હીના ઘરે મોકલ્યા. આટલા બધા વીઆઈપી વાહનોનો કાફલો જોઈને મકાન માલિક સ્તબ્ધ થઈ ગયા. ત્યારે જ તેમને ખબર પડી કે તેમના ભાડૂઆત શ્રી ગુલઝારીલાલનંદા ભારતના ભૂતપૂર્વ વડાપ્રધાન હતા. મકાનમાલિકે તરત જ ગુલઝારીલાલ નંદાના ચરણોમાં તેમના દુષ્કર્મ બદલ માફી માગી.
અધિકારીઓ અને વીઆઈપીઓએ ગુલઝારીલાલ નંદાને સરકારી આવાસ અને અન્ય સુવિધાઓ સ્વીકારવા વિનંતી કરી. શ્રી ગુલઝારીલાલ નંદાએ એમ કહીને તેમની ઓફર સ્વીકારી ન હતી કે આ વૃદ્ધાવસ્થામાં આવી સુવિધાઓનો શું ઉપયોગ છે. છેલ્લા શ્વાસ સુધી તેઓ એક સામાન્ય નાગરિકની જેમ સાદું જીવન જીવ્યા. 1997માં સરકારે તેમને ભારત રત્નથી સન્માનિત કર્યા હતા.
ગુલઝારી લાલ નંદા એક એવું નામ છે જે છેલ્લી સદીના રાજકારણીઓમાં પ્રામાણિકતા અને પ્રામાણિકતાની પ્રતિકૃતિ છે. તેઓ કુલ 28 દિવસ દિવસમાટે ભારતના કાર્યકારી વડા પ્રધાન હતા, 11 જાન્યુઆરી, 1966 થી 24 જાન્યુઆરી, 1966 અને 27 મે, 1964 થી 9 જૂન, 1964 સુધીના દરેક 14 દિવસના બે કાર્યકાળ, સૌપ્રથમ જવાહરલાલ નેહરુના મૃત્યુ પછી અને બીજું લાલ બહાદુર શાસ્ત્રીના મૃત્યુ પછી.
એક સિદ્ધાંતવાદી રાજનેતા, તેઓ પોતાની જાતને યોગ્યઅને બદલાયેલા સંજોગોને અનુરૂપ ન જણાયા. તે નવી દિલ્હીની ડિફેન્સ કોલોનીમાં ભાડાના મકાનમાં રહેતા હતા, જ્યાંથી તેમને કાઢી મૂકવામાં આવ્યા કારણ કે તે ભાડું ચૂકવી શકવા સમર્થ ન હતા.અને જ્યાં સુધી સ્વાસ્થ્ય સારું રહ્યું ત્યાં સુધી તેઓ એકલા જ રહ્યા પછી ઉંમર તને વારંવાર અસ્વસ્થ રહેતા હોવાથી તેઓ અમદાવાદ તેની પુત્રી સાથે રહેવા માટે આવી ગયા હતા. નવરંગપુરા વિસ્તારમાં તેઓ તેમના મૃત્યુ પર્યંત રહ્યા હતા.નંદાજીના જમાઇ ડો. છોટુભાઇ નાયક રાષ્ટ્રપતિના ફિઝિશ્યન હતા ને એમના પૌત્ર ડો.તેજસ નાયક જાણીતા તબીબ છે. અમદાવાદના નવરંગપુરામાં હિંદુ કોલોનીમાં એમનો બંગલો છે.નંદાજી સાદગી પ્રિય વ્યક્તિ હતા. (પણ ભારતના વડાપ્રધાનના અવસાન સમયે બે વાર એ પદે રહી ચૂકેલી વ્યક્તિ હતા.)
(એક પ્રસિદ્ધ અંગ્રેજી અખબારમાં આ કિસ્સો છપાયેલો…)